پارامترهای رشد جمعیت شته ی رز macrosiphum rosae (l.) (homoptera: aphididae) روی ارقام مختلف گل رز در شرایط آزمایشگاهی

چکیده: شته ی رز macrosiphum rosae (l.) (homoptera: aphididae)، یکی از مهمترین آفات گل های رز (rosa spp.) بوده که با تغذیه از شیره ی گیاهی جوانه ها و سرشاخه ها، مانع باز شدن برگ ها و غنچه ها شده و موجب تضعیف گیاه می شود. آگاهی از ویژگی های زیستی این آفت روی ارقام مختلف گل رز، می تواند در معرفی ارقام نسبتاً حساس یا غیر حساس نسبت به آلودگی های این آفت مفید باشد. پارامترهای دموگرافی این شته در شرایط آزمایشگاهی، دمای 1 ± 24 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5 ± 65 درصد، دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی روی 10 رقم گل رز در اتاقک رشد در دانشگاه محقق اردبیلی مطالعه شد. برای اندازه گیری طول دوره ی نشو و نما و بقای پورگی و نیز باروری شته های بالغ از ظروف پتری پلاستیکی به صورت قفس برگی استفاده شد. پارامتر های جدول زندگی و تولید مثل با استفاده از معادلات کری و بیرچ محاسبه شدند. مقادیر پارامتر های به دست آمده روی ارقام مختلف گل رز با استفاده از نرم افزار spss تجزیه ی آماری شدند. طول دوره ی نشو و نمای پورگی اختلاف معنی داری در بین ارقام گل رز نشان داد. طولانی ترین دوره ی پورگی روی رقم tea (59/13 روز) و کوتاه ترین دوره روی رقم orange (69/7 روز) مشاهده شد. از نظر طول عمر حشرات بالغ نیز تفاوت معنی داری در بین ارقام مورد بررسی گل رز وجود داشت. به طوری که بیشترین طول عمر افراد بالغ شته ی رز روی رقم orange (27/16 روز) و کمترین مقدار آن روی رقم tea (96/6 روز) مشاهده شد. کل دوره ی زندگی شته نیز تحت تاثیر رقم گیاه میزبان قرار گرفت. پارامتر طول دوره ی پوره زایی شته های بالغ روی ارقام رز به طور معنی داری متفاوت بود. بیشترین طول دوره پوره زایی روی رقم orange (00/16 روز) و کمترین دوره روی رقم tea (48/6 روز) مشاهده شد. پارامترهای رشد جمعیت شته نیز روی ارقام گل رز با هم تفاوت معنی دار نشان دادند. بالاترین مقدار نرخ ذاتی افزایش طبیعی جمعیت (rm) روی رقم orange (348/0 پوره به ازای هر ماده در روز) و کمترین مقدار آن روی رقم tea (131/0 پوره به ازای هر ماده در روز) محاسبه شد. از نظر نرخ ناخالص تولید مثل (grr) بین ارقام تفاوت معنی داری مشاهده شد. بیشترین مقدار آن روی رقم orange (46/49 پوره) و کمترین مقدار آن روی رقم tea (18/13 پوره) محاسبه شد. به طور مشابه، بیشترین مقدار نرخ خالص تولید مثل r0 روی رقم orange برابر 16/33 پوره و کمترین مقدار آن روی رقم tea و برابر 89/6 پوره مشاهده شد. ارقام گل رز از نظر پارامتر متوسط مدت زمان یک نسل (t) شته با هم تفاوت معنی دار نشان دادند. کمترین مقدار مدت زمان یک نسل (t) شته ی رز روی رقم orange (96/9 روز) و بیشترین مقدار آن روی رقم tea(75/14 روز) به دست آمد. نرخ خالص و نرخ ناخالص باروری شته روی ارقام گل رز تفاوت معنی دار داشت. کمترین مقدار نرخ خالص باروری این آفت روی رقم tea (66/6 پوره) و بیشترین مقدار آن روی رقم coolwater (26/30 پوره) و همچنین بیشترین مقدار نرخ ناخالص باروری برابر 40/49 پوره روی رقم orange و کمترین مقدار آن 17/13 پوره روی رقم tea مشاهده شد. کمترین مقدار پارامتر تعداد پوره به ازای هر شته بالغ در هر روز روی رقم tea (54/0 پوره) و بیشترین مقدار آن روی رقم orange (63/1 پوره) ثبت شد. مقایسه ی میانگین تعداد شته های جلب شده به ارقام مختلف گل رز در آزمایش آنتی زنوز اختلاف معنی داری بین ارقام مورد بررسی نشان داد. یافته های این تحقیق با معرفی رقم tea به عنوان رقم نسبتاً مقاوم گل رز، می-تواند در کنترل بهتر شته ی رز در قالب مدیریت تلفیقی آفت مورد استفاده قرار گیرد.